Historia

Pierwsze wzmianki o Żydach w Chojnicach datuje się na II połowę XVII wieku. Z dokładniejszych źródeł wiemy, że duża ich liczba przybyła do Chojnic w XVIII wieku, kiedy to Chojnice były już miastem pruskim. Naród ten przyjechał do miasta na zaproszenie Fryderyka Wilhelma III, który sprowadził ich mając nadzieję na to, że ludzie ci rozwiną gospodarkę miasta.

Społeczeństwo żydowskie w Chojnicach nie było liczne -stanowiło około 10% populacji miasta.

Na początku Żydzi nie mieli wielu praw w całych Prusach Zachodnich,dlatego też nie mogli korzystać np. z edukacji jak inni obywatele. Zmieniło się to w 1848 roku kiedy to na całym terenie Prus wprowadzono ustawę regulującą sytuację Żydów na terenie tego państwa.

Od tego czasu  mogli oni  posiadać obywatelstwo miejskie, wprowadzono obowiązek edukacji dla dzieci wyznania Mojżeszowego. Pierwszym prawnym obywatelem Chojnic pochodzenia żydowskiego był kupiec Baruch Caspary, który w 1848 roku otrzymał prawa miejskie. Na terenie Chojnic nie spotykało się ortodoksyjnych przedstawicieli tego narodu ,gdyż na tych terenach nacja ta była zasymilowana głównie ze społeczeństwem niemieckim(jako swój język narodowy podawali j.niemiecki). W Chojnicach istniała szkoła żydowska jednak większość dzieci i tak uczęszczała do szkoły elementarnej ,gdzie przebywała wśród dzieci polskich i niemieckich. Żydzi uczyli się również w Królewskim Katolickim Gimnazjum,gdzie osiągali bardzo dobre wyniki,a po maturze często wybierali się na studia. Największym powodzeniem wśród  tych absolwentów cieszyły się takie kierunki jak medycyna i prawo. W Chojnicach istniało kilka miejsc, które związane były z żydami, a mianowicie były to: 

1)SYNAGOGA I MYKWA(ULICA SUKIENNIKÓW 3)

• Zbudowana około 1830 roku za zgodą króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III;
• Położona nad brzegiem jeziora zakonnego;
• Obok znajdowała się rytualna łaźnia;
• Niemcy spalili ją w 1939 roku.

2)WYTWÓRNIA WIN I KONIAKÓW PAŃSTWA LEWIN(SUKIENNIKÓW 14)

• Powstała w I połowie XX wieku;
• Należała do Dawida Lewina;
• Była to pierwsza gorzelnia parowo-winna na terenie Prus Zachodnich;
• W 1919 roku przeszła w ręce A.Kaźmierskiego.

3) SPICHLERZ GEORGA TUCHLERA (STAROSZKOLNA 17)

• Powstał w 1908 roku z rozbudowy XIX wiecznego spichlerza;
• Był to dawny magazyn składu kolonialnego znajdującego się przy ul. Młyńskiej;
• Żona G.Tuchlera oddała go na użytek państwa.

4) KAMIENICA GEORGA TUCHLERA  (UL.MŁYŃSKA 26)

• Należała do najbogatszego Żyda w Chojnicach;
• G.Tuchler mieszkał tam po wyprowadzce z dworku.

5) DOM GRABARZA (UL. MICKIEWICZA 41)

• Znajdował się przy ul.Mickiewicza;
• Powstał w tym samym okresie, co stary cmentarz - XVIII wiek;
• Grabarz, który tam mieszkał opiekował się cmentarzem.

6)STARY CMENTARZ ŻYDOWSKI (UL.MICKIEWICZA-OBOK DOMU GRABARZA)

• Założony w XVIII wieku, gdy utworzono gminę żydowską;
• Powierzchnia około 0,5 ha;
• Służył około 100 lat;
• Pozostały nieliczne drzewa.

7)NOWY CMENTARZ ŻYDOWSKI (UL.KILIŃSKIEGO)

• Założony w 1900 roku na zboczu wzgórza;
• Powierzchnia około 0,4 ha;
• mur, który pozostał do dziś wybudowano w 1937 roku z funduszy ze sprzedaży synagogi w Czersku w 1934 roku.

 W Chojnicach nie dochodziło do konfliktów na tle narodowościowym lub wyznaniowym. Trzy narody tj. Polacy, Niemcy oraz Żydzi żyli obok siebie nie będąc do siebie wrogo nastawionymi. Sytuacja ta zmieniła się w 1900 roku kiedy to doszło do zabójstwa Ernesta Wintera ucznia piątej klasy Gimnazjum. 18 letni syn kupca z Przechlewa został poćwiartowany, a części jego ciała zostały rozrzucone po całym mieście. Pierwszym podejrzanym o zabójstwo był pruski rzeźnik Hoffman. Oskarżenie padło właśnie na niego dlatego,że Winter zranił jego córkę Annę Hoffman.(Należy dodać ,że  był kobieciarzem).Społeczeństwo niemieckie oburzone faktem, że szanowany obywatel został oskarżony o tak haniebny czyn, a jego reputacja została zniszczona,postanowiło zrzucić winę na Żydów. Dużym ułatwieniem był sposób w jaki zamordowano Wintera, gdyż przypominał on mord rytualny, który miał być rzekomo wykonywany przez Wyznawców Mojżesza. Tak, więc winę  zrzucono na Moritza Lewiego syna żydowskiego rzeźnika Adolfa Lewiego. Postępowanie w tej sprawie umorzono z powodu braku dowodów obciążających obu panów.Jednak to wydarzenie zapoczątkowało przejaw wrogości do Mojżeszowej nacji. W czerwcu 1900 roku, w dniu pogrzebu Ernesta Wintera w obieg trafiły pocztówki, które przedstawiały  Lewiego z rodziną, kiedy doknywali zabójstwa Wintera. W tym dniu zdemolowano także synagogę oraz zniszczono kilka innych prywatnych obiektów należących do obywateli tego wyznania. Po tym wydarzeniu spora liczba ludności żydowskiej opuściła Chojnice.

W 1939 roku kiedy rozpoczęła się II Wojna Światowa Chojnice opuścili bezpowrotnie wszyscy Żydzi. Głównym kierunkiem ich emigracji były Niemcy, Stany Zjednoczone, Ekwador, Szwecja oraz Izrael.